توضیحات

جواب سوالات ارزشیابی آخر فصل تاریخ تحلیلی صدر اسلام دکتر سید سعید روحانی و دکتر فاطمه جان احمدی می باشد.

قسمتی از جواب سوالات ارزشیابی تاریخ تحلیلی صدر اسلام سعید روحانی:

درس اول:
1- تاریخ از نظر لغت به چه معناست؟ سطوح سه‌گانه مطالعه تاریخ را برشمارید.
تاریخ در لغت به معنای شناساندن وقت و تعیین زمان است. سطوح سه‌گانه مطالعه تاریخ: تاریخ نقلی، تاریخ تحلیلی، فلسفه تاریخ.

2- تاریخ نقلی و تاریخ تحلیلی (علمی) را تعریف و ویژگی های هریک را ذکر کنید.
تاریخ نقلی: علم به وقایع و حوادث سپری شده و اوضاع و احوال انسان در گذشته. ویژگی ها: جزئی، نقلی، علم به بودن، به گذشته تعلق داشتن.
تاریخ تحلیلی: مطالعه و بررسی و تحلیل حوادث گذشته. ویژگی ها: به گذشته تعلق داشتن، علم به بودن، کلی و عقلی بودن.

3- اهمیت تاریخ را از منظر امیرالمومنین توضیح دهید.
ایشان میفرمایند: بندگان خدا روزگار بر آیندگان چنان میگذرد که بر گذشتکان گذشت. آنچه گذشت باز نمیگردد و آنچه هست جاویدان نخواهد ماند. از حوادث گذشته تاریخ برای آینده عبرت گیر که… همه آن رفتنی است.

4- فهرستی از فواید مطالعه تاریخ را ذکر کنید. (5مورد)
شناخت خصوصیات فردی، اخلاقی و اجتماعی رسول خدا
شناخت آیات قرآن و مراحل گونانگون نزول آن
شناخت مراحل حرکت پیامبر در برقراری حکومت اسلامی
شناخت حقانیت اسلام و ریشه های عقیدتی آن
شناخت روش های گوناگون تبلیغی، تربیتی و اعتقادی رسول خدا

5- چهار مورد از مهم ترین اهداف قرآن را در بازگویی گزارش های تاریخی بیان کنید.
عبرت گیری از گذشته، انذار و هشدار به کافران، موعظه و تذکر برای مومنان، ایجاد زمینه مناسب برای تفکر و تامل بیشتر.

6- ویژگی محتوایی گزارش های تاریخی قرآن را برشمارید. (5مورد)
گزارش از دنیا و آخرت، موضع گیری در قبال قدرمندان، پرده برداری از اندیشه های حادثه سازان، انتخاب گر بودن انسان در نگرش تاریخی قرآن، معرفی انسان و خدا به عنوان عوامل محرک تاریخ.

7- روش قرآن را در بازگویی گزاره های قرآنی نام ببرید. (7مورد)
علت یابی وقایع تاریخی، استفاده از سبک های متنوع در بیان گزارش های تاریخی، آموزش معارف دینی و بیان اصول مبارزه، کم توجهی به اسامی اشخاص، به کار گیری استدلال و برهان در شیوه تاریخ نگاری، توجه به عموم مردم و مردمی بودن گزاره های تاریخی قرآن، معرفی الگو و اسوه و ذکر نقش آفرینی آنها

درس دوم:
1-چرا اسلام در شبهه جزیره عربی پدید آمد؟ امتیازات آن بر سایر نقاط آباد جهان چیست؟
شبه جزیره محل تلاقی قاره های آسیا و اروپا و آفریقا است. رونق اجتماعی و اقتصادی داشت. بازارهای دائمی و فصلی نیز برپا میشد.

2- مورخان از نظر قوم و نژاد، ساکنان شبه جزیره را چگونه دسته بندی کرده اند؟
از نظر قوم و نژاد، ساکنان عربستان به اعراب عدنانی و قحطانی تقسیم میشدند.

3- عرب عدنانی و قحطانی را تعریف کنید. کدام یک عرب اصیل شمرده میشود؟
عرب های قحطانی یا جنوبی از بومیان اصلی منطقه و عرب اصلی به شمار میآیند. عرب های عدنانی یا شمالی از نژاد عرب نبودند بلکه جد آنان از سرزمین دیگری کوچ کرده بود.

4- وضعیت سیاسی و اجتماعی شبه جزیره عربی پیش از اسلام را با محوریت طبقات اجتماعی توضیح دهید.
دوری از زندگی و آیین شهری، حکومت و قدرا مرکزی وجود نداشت و افراد فقط با انتساب به یکی از قبایل، هویت و قدرت میگرفتند.

5- وضعیت اجتماعی شبه جزیره عربی را از نظر تعصب، تفاخر قبیله ای و معیارهای ارزشی شرح دهید.
تعصب روح قبیله و صفت بارز اعراب جاهلی بود. نبود حکومت مرکزی باعث شده بود که اگر به کسی ستم میشد، خودش شخصا دست به اقدام میزد. اهانت به فردی از افراد قبیله اهانت به تمام قبیله محسوب میشد.

6- وضعیت سیاسی و اجتماعی شبه جزیره عربی پیش از اسلام را با محوریت جایگاه زنان توصیف کنید.
زن از ارزش انسانی و استقلال در زندگی برخوردار نبود. در بین اعراب کسانی بودند که کنیزان و دختران خود را به اعمال زشت وامیداشتند. دختر را مایه سرافکندگی میدانستند و آنان را زنده به گور میکردند.

7- عوامل مهم جنگ و غارتگری بدویان چه بود؟ نام ببرید.
احراز ریاست قبیله، برتری جویی قبیله، رقابت بر سر تصرف چراگاه ها، فقر فرهنگی و دوری از مدنیت.

8- مهم ترین مظاهر فرهنگی شبه جزیره عربی را نام ببرید و به دلخواه یکی را توضیح دهید.
امی بودن و بیسوادی، شعر و شاعری.

9- منابع درآمد شبه جزیره عربی را برشمارید و وضعیت اقتصادی این منطقه را توضیح دهید.
کشاورزی، دامداری، تجارت و بازرگانی، ماهی گیری، رباخواری، غارتگری و راهزنی. در کل به دلیل تجارت با شام و وجود خانه کعبه رونق اقتصادی وجود داشت.

10- چه عوامل اساسی ای سبب رونق اجتماعی و اقتصادی شهر مکه بود؟ نام ببرید.
وجود خانه کعبه و تجارت با شام.

11- چه ماه هایی از سال ماه حرام است؟ ویژگی ماه های حرام چیست؟
ذیقعده، ذیحجه، محرم و رجب. قتل و کشتار و جنگ در این ماه ها حرام است.

12- مهم ترین ویژگی های مثبت و ناپسند شبه جزیره عربی را فهرست وار نام ببرید.
مثبت: موقعیت مناسب جغرافیایی، تجارت و شکل گیری بازار و رونق اقتصادی.وجود خانه کعبه و تجارت با شام. ناپسند: فقر فرهنگی و غارتگری، تعصب و تعصب گرایی افراطی، کم ارزش بودن زنان، امی بودن و بیسوادی، بت پرستی و برده داری

13- وضعیت دینی و اعتقادی شبه جزیره را شرح دهید.
کیش غالب عرب بت پرستی بود ولی کیش هایی مانند حنیفی، یهودی، زرتشتی و … نیز پروانی داشتند. برخی اجرام آسمانی را میپرستیدند.

14- عوامل مبتنی بر ساختارهای درونی جامعه ساسانی را که سبب اقتدار نظام ساسانی شده بود نام ببرید. (7مورد)
تقدیس شاهان همراه با موهبت خداوندی، ساختار دودمانی خاندان های بزرگ، استبداد توامان سیاسی و مذهبی، تسلیم سرنوشت بودن، بی رغبتی مردم به تغییر وضع موجود، بیتوجهی به موضوعات جامعه.

15- مهم ترین بحران های سیاسی و اجتماعی نظام ساسانی را که زمینه سقوط ان را فراهم آورد نام ببرید.(7مورد)
بروز بحران های اجتماعی، گسترش بلاهای طبیعی، بی ثباتی در حاکمیت ساسانی پس از سقوط خسروپرویز، نفوذ طبقه اشراف و موبدان مذهبی و دخالت آنان در تعیین پادشاه، رقابت و نزاع میان شاه با تمایلات مرکزطلبانه و استبدادی و نیروهای گریز از مرکز، برخوردهای نظامی و تداوم دشمنی و تهدید ایران از سوی حکومت های هم جوار، اخذ مالیات های سنگین به منظور تامین هزینه های جنگ و فشار بیش از حد بر رعایا

16- مهم ترین بحران های دینی و مذهبی نظام ساسانی را که زمینه سقوط آن را فراهم آورد نام ببرید. (7مورد)
تعصب مذهبی مغان زرتشتی، سهولت و آسان فهم بودن آیین اسلامی و بی اعتبار دانستن خون و نژاد، ناتوانی ساسانیان در اجرای کامل آیین زرتشتی در ابتدای تسلط بر ایران زمین، شک و تردید و یاس طبقات پایین و بالای جامعه و بی میلی آنان به آیین زرتشتی، تفرق و تشتت آیین زرتشتی و برهم خوردن نظم و توازن اجتماعی، اتکا و وابستگی آیین زرتشتی به دولت ساسانی، فشار روزافزون دیگر عثاید و آیین های غیررسی بر پیروان زرتشتی

درس سوم:
1- مقارن با ولادت پیامبر اسلام چه رویداد شگفت انگیزی اتفاق افتاد؟
بت های مکه سرنگون شد و چند کنگره ایوان کسری فرو ریخت و آتشکده فارس خاموش شد و دریاچه ساوه خشک گردید.

2- پنج مورد از سنت های عبدالمطلب را که اسلام تایید کرد نام ببرید.
تحریم شراب و زنا، بریدن دست دزد، حرمت و قداست ماه های حرام، حد زناکار، تبعید زنان بدنام از مکه.

3- باتوجه به شواهد تاریخی بسیار زیاد مبنی بر حمایت ابوطالب از حضرت محمد، چرا عده ای از مسلمانان بر کفر ابوطالب تاکید دارند؟ انگیزه طرح آن در طول تاریخ چیست؟ توضیح دهید.
به انگیزه سیاسی و به سبب برخی از تعصبات.

4- حضرت محمد قبل از بعثت چند سفر به شام داشت؟ رخداد مهم در سفر اول و پس از سفر دوم چه بود؟
دو سفر. دیدار کوتاه بحیرا با پیامبر و دیدن نشانه های پیامبری در وی. در سفر دوم: ازدواج با خدیجه.

5- دلیل اصلی پیامبر از ازدواج با خدیجه چه بود؟ چرا ممکن نیست ثروت وی دلیل ازدواج باشد؟
علاقه و عفت و حیای خدیجه. خود خدیجه پیشنهاد ازدواج داد.

6- به نظر شما چرا رسول خدا در زمان حیات ام المومنین خدیجه با هیچ زن دیگری ازدواج نکرد؟
به دلیل علاقه زیاد و اطمینان به حضرت خدیجه

7- پس از رحلت حضرت خدیجه کبرا، دلیل اصلی تعدد ازدواج رسول الله چه بود؟
تعدد همسران پیامبر نقش مهمی در ترویج احکام اسلامی داشت چراکه هریک از زنان به تنهایی مانند مدرسه ای بودند برای آموزش مردم.

8- به نظر شما برخی از مهم ترین تفاوت های فرهنگ ازدواج عصر بعثت با فرهنگ معاصر چیست؟
به دلیل سختی شرایط زنان در گذشته و نگاه کم ارزشی که به زنان داشتند، ازدواج برای زن نیز موقعیت مناسبی محسوب میشد.

9- پیمان جوانمردان چیست؟ توضیح دهید.
یک ماه پس از پایان جنگ های فجار و در میان سران تیره های قریش منعقد شد. مفاد این پیمان بر ظلم ستیزی و مبارزه با ستمکاران دلالت داشت. بزرگان قریش گرد هم آمدند و پیمان بستند که برای یاری ستمدیدگان و ستاندن حق مظلوم متحد شوند و اجازه ندهند در مکه به هیچ کس ستمی رود.

10- مهم ترین امتیاز پیمان حلف الفضول بر سایر پیمان نامه های حقوق بشری چیست؟
مبارزه با زورگویی و زورمداری و مبارزه با ستمگری و ستمگران است.

11- در تجدید بنای کعبه چگونه حضرت محمد نزاع میان قبایل را در خصوص نصب حجرالاسود رفع کرد؟
توافق شده بود که اولین نفری که وارد مسجدالحرام شود حجرالاسود را نصب کند و حضرت محمد اولین کسی بود که وارد شد